Μνεία της καθ'ημάς Ανατολής

Ἡ κηδεία τοῦ Πατριάρχου Ἰωακείμ τοῦ Β´ (1834–1912) στό ἀποκλειστικά ἀπό Ρωμηούς κατοικούμενο Φανάρι τῆς Κωνσταντινούπολης.

Ἡ κηδεία τοῦ ἐμπόρου Σ. Σινιόσογλου στήν Ἄγκυρα τῆς Γαλατίας. Ἡ κοινότητα τῆς Ἄγκυρας ἀριθμοῦσε 4.000 Ρωμηούς (περί τό 1900). 

Ὁ Μητροπολιτικός ναός τοῦ Οὔσακ (Τημενόθυραι) στή Φρυγία, 300 χλμ. ἀνατολικά τῆς Σμύρνης (1921).

Ὁ Μητροπολιτικός ναός τῆς Προύσας τῆς Βιθυνίας (1910).

 

Ἡ Ἁγία Φωτεινή, Μητροπολιτικός ναός τῆς Σμύρνης (1910).

Συσπείρωση τῶν Ρωμηῶν γύρω ἀπό τήν ἐκκλησία. Πάνδημη συμμετοχή κατά τή ρίψη τοῦ Τιμίου Σταυροῦ στά Θεοφάνεια στήν ἐνορία τοῦ Ἁη-Γιάννη στήν Καβάλα τῶν ἀρχῶν τοῦ 20^οῦ αἰώνα.

Ἡ ἐκκλησία τῆς Παναγίας στήν περιτειχισμένη παλιά Καβάλα κατά τή διάρκεια κάποιας γιορτῆς (περίπου 1900).

 

Ἡ "κόκκινη ἐκκλησία" στό Σιβρί Χισάρ παρά τήν Καρβάλη τῆς Καππαδοκίας, λαμπρό μνημεῖο τοῦ 6^ου αἰώνα κτισμένο μέ χρήση τῆς κόκκινης ἠφαι­στειογενοῦς πέτρας τῆς περιοχῆς.

 

Τά μεγάλα προσκυνήματα τοῦ Πόντου ἡ μονή τῆς Παναγίας Σουμελᾶ καί ἡ Μονή Ἁγίου Γεωργίου Περιστερώτα, εὑρισκόμενα ἀμφότερα νότια τῆς Τραπεζούντας (Περιοχή τῆς Ματσούκας).

Ἡ Ἁγία Σοφία, ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινούπολης, σύμβολο τῆς ἑνότητας καί τῆς συνέχειας τῆς ἑλληνικῆς ἱστορίας καί ση­μεῖο ἀναφορᾶς ὁλόκληρου τοῦ ἑλληνικοῦ κόσμου. Φωτογραφία τοῦ 1895 μετά τήν ἀνακαίνιση τῶν ἀδελφῶν Φοσσάτι.

Ἡ Ἁγία Σοφία εἶναι ἕνα ἀπό τά μεγάλα ἀρχιτεκτονικά μνημεῖα τῆς ὑφηλίου. Ἡ ἐντύπωση τοῦ ἐπισκέπτη εἶναι συγκλονιστική. Ὅπως καί νά περιγραφοῦν οἱ ἐντυπώσεις πού δημιουργοῦνται, εἶναι βέβαιο ὅτι πρόκειται γιά χώρους σαφεῖς καί ὁρισμένους, πλήν ὑπερβατικούς. Χώρους, ὅπου συνυπάρχουν τό μυστηριῶδες μέ τό καθορισμένο καί τό ἐπέκεινα μέ τό ἐδῶ. Ἀλλά στήν Ἁγία Σοφία δέν ἔχουμε τή συντριπτική κυριαρχία πού θέλουν νά ὑποβάλλουν τά ἀνατολικά ἱερά, οὔτε τήν ἐπιτακτική ἀπαίτηση τῆς ἀνάτασης πού ἐπιβάλλουν οἱ γοτθικοί ναοί τῆς Δύσης. Ἐδῶ ὑπάρχει, πάντα καί παντοῦ, μιά αἴσθηση ἐνανθρώπισης, ἰσορροπίας και μέτρου, ἡ ὁποία εἶναι ἡ συνέχεια καί ἡ ἀποκορύφωση τοῦ κλασσικοῦ ἑλλη­νικοῦ ἀνθρωπισμοῦ. Κατά τόν Προκόπιο τό κτήριο χαρακτηρίζεται "τῇ ἁρμονίᾳ τοῦ μέτρου".

Αμέσως μετά την τουρκική κατάκτηση η Εκκλησία αναλαμβάνει και ρόλο κοινωνικό και διοικητικό. Δημιουργείται μία νέα κατάσταση όπου το Κράτος του Γένους πραγματώνεται μέσα στην εκκλησιαστική οργάνωση. Αδιάσπαστη είναι η ύπαρξη και η δράση των κοινοτήτων με την εκκλησιαστική αρχή. Κατάσπαρτοι είναι, ακόμη σήμερα, οι χώροι όπου κατοικούσαν οι Ανατολικοί Έλληνες από χιλιάδες εκκλησίες, χρονολογούμενες από τούς πρώτους χριστιανικούς αιώνες μέχρι τις αρχές του μοιραίου 20ου αιώνα. 

Κάθε μέρα κάτι χάνεται από τα μνημεία της Ιστορίας και της παράδοσης. Η ιδεολογία του εθνικισμού έλαβε απόλυτη μορφή στην Ανατολή και οδήγησε στην εξαφάνιση όλων των χριστιανικών μειονοτήτων στη Μικρά Ασία.

πηγη